Zes kandidaat-ontwerpers geselecteerd voor ambitieus Vlaams nieuwbouwproject voor
M HKA, Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen

De Vlaamse minister van Cultuur duidt zes kandidaat-ontwerpers aan die in de loop van dit jaar hun voorstel mogen uitwerken voor het nieuwe museumgebouw voor het M HKA. De nieuwbouw luidt een nieuw tijdperk in voor het M HKA en is een belangrijke hefboom om de Vlaamse hedendaagse beeldende kunstsector verder te ontwikkelen en internationaal op de kaart te zetten. Zo zal Vlaanderen in het nieuwe museumgebouw zijn eigen hedendaagse kunstcollectie op een kwalitatieve en duurzame manier kunnen presenteren en toonaangevende internationale tentoonstellingen organiseren. Bovendien zal M HKA er nog beter zijn belangrijke maatschappelijke functie kunnen opnemen, met een programmatie voor een breed publiek en met oog voor participatie van diverse gemeenschappen.

De bouw van een nieuw museumgebouw voor het M HKA is voorzien in het Vlaamse Regeerakkoord, als onderdeel van de inhaalbeweging voor cultureel erfgoed die Vlaanderen nodig heeft. Na de stopzetting van de eerste procedure in 2019 is het traject door de huidige Vlaamse Regering opnieuw op de rails gezet. De Vlaamse overheid koos voor de bouwteamformule, die erop gericht is aandacht voor kwaliteit te paren aan een realistisch uitvoeringsdossier. Ook duurzaamheid staat hoog op de agenda.

Cultureelerfgoedinstelling met internationale ambities

M HKA is een van de eigen musea van de Vlaamse Gemeenschap. Als cultureelerfgoedinstelling ambieert M HKA een internationale uitstraling en een voorbeeldrol voor de sector in Vlaanderen. Momenteel is het gehuisvest in een verbouwde en uitgebreide graansilo aan de Leuvenstraat in de Antwerpse Zuidwijk.

Als Vlaamse cultureelerfgoedinstelling moet M HKA excelleren in zijn museumwerking. Uit verschillende vooronderzoeken is gebleken dat de huidige infrastructuur daarvoor niet voldoet. Om de internationale ambities waar te maken voorzag de Vlaamse Regering in het regeerakkoord in de studie en de bouw van een nieuw M HKA. Daarnaast zit M HKA ook in een inhoudelijk transitietraject naar een uitgebreidere werking in de toekomst.

De Vlaamse Regering besliste in overleg met de stad Antwerpen om M HKA op het Zuid in Antwerpen te houden. Het nieuwe museumgebouw komt op de plaats van het Hof van Beroep, ter hoogte van de Zuidersluis, centraal op de as van het nieuwe Zuidpark.

De Vlaamse minister van Cultuur: “De Vlaamse Gemeenschap wil de best mogelijke infrastructuur verwezenlijken voor de ontsluiting van zijn rijke kunstcollectie. Met dit nieuwbouwproject focust Vlaanderen op de presentatie van hedendaagse kunst en praktijk in een internationale context. Zo zetten we een volgende stap in de ontsluiting van onze eigen collecties en dragen we bij aan de inhaalbeweging voor het cultureelerfgoedveld.”

Bart De Baere, algemeen en artistiek directeur van M HKA: “Het nieuwe museum zal in een hedendaagse architecturale setting de collectieruimte voorzien die M HKA nu ontbeert. Het zal ook een volwaardige plek geven aan de film-museale werking. Het zal daarnaast ook volop ruimte bieden voor sociale interactie en evenementen, wat vandaag van hedendaagse kunstmusea wordt verwacht en waar M HKA zich nu al regelmatig in oefent: het museum als open, publieksgerichte ruimte.”

Aanstelling van het ontwerpteam

De Vlaamse overheid publiceerde in juni 2023 de overheidsopdracht voor het aanstellen van een ontwerpteam. De Vlaams Bouwmeester begeleidt de procedure.

In dit traject is de eerste horde genomen. Een selectiecommissie met experten stelde een shortlist met 6 kandidaat-ontwerpers samen uit 54 inzendingen:

Bovenbouw Architectuur + Christ & Gantenbein (CH)
DRDH Architects BV + Jamie Fobert Architects (UK)
noAarchitecten + EM2N Architekten AG (CH) + Sergison Bates Architects (UK)
OFFICE Kersten Geers David Van Severen + SO–IL Office (USA)
Robbrecht en Daem architecten + Dierendonckblancke architecten + Laura Muyldermans
Studio Nauta Bedaux VOF (NL) + Feilden Fowles Architects Limited (UK)

De selectie is een mix van Vlaamse en internationale architecten, met één uitsluitend Vlaams team, drie internationale teams en twee gemengde Vlaams-internationale teams. Bij de selectie werd niet enkel gekeken naar de ervaring en visie van de teams op wat een museum vandaag kan zijn, maar ook naar hun capaciteit om duurzaam te bouwen.

De zes kandidaten kunnen binnenkort een offerte indienen en de gunningscommissie zal de offertes in de loop van het jaar beoordelen. De Vlaamse Regering zal de begunstigde van de ontwerpopdracht begin 2025 bekendmaken. De publicatie voor het aanstellen van een aannemer en de uitwerking van het project volgen in de volgende legislatuur.

Werken in bouwteam

De Vlaamse overheid zal voor de uitvoering van de studieopdracht samenwerken in een bouwteam. Dat is een projectgebonden samenwerkingsvorm die is samengesteld uit de aanbestedende overheid, het gekozen ontwerpteam en de gekozen aannemer voor de opdracht voor werken. Het ontwerpteam en de aannemer worden gekozen via afzonderlijke opdrachten, waardoor de procedure duidelijk verschilt van een design-and-buildformule. Elke bouwteamgenoot behoudt zijn zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Er is bijzondere aandacht voor de onafhankelijkheid van het ontwerpteam, maar tegelijk is er ruimte voor de aannemer om in overleg meer kostenefficiënte oplossingen voor te stellen.

In een bouwteam werken de teamgenoten al in een vroege fase samen. Elke bouwteamgenoot zet zijn ervaring en deskundigheid in om de opdracht te realiseren op een kwalitatieve wijze, binnen de voorziene uitvoeringstermijn en binnen het maximaal voorziene bouwbudget van de aanbestedende overheid. Samen zoeken ze vanaf de start van de opdracht naar de beste eindoplossingen.

Bijgesteld programma

Antwerpen werkt aan een RUP voor de projectsite. Tijdens dat traject organiseert de stad nog verschillende openbare onderzoeken. Op basis van de resultaten van het hoogbouwrapport besloten de Vlaamse overheid en de stad Antwerpen in overleg om een deel van het programma niet op deze site te realiseren. M HKA krijgt een onderzoekscomponent in de onmiddellijke omgeving van het nieuwe museum. Het onderzoekscentrum zal ten dienste van de sector staan.

Annick De Ridder, schepen van Haven, Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Ordening en Patrimonium van de stad Antwerpen: “We zijn blij dat Vlaanderen het nodige budget vrijmaakt voor de vernieuwing van deze kunsttempel en dat de keuze daarbij op Antwerpen is gevallen. De architect die gekozen zal worden uit de shortlist van zes Vlaamse en internationale ontwerpteams wacht een belangrijke taak: de bouw van een nieuw Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen én een nieuw herkenningspunt voor de stad. Er wacht dat team ook het heerlijke uitzicht op een spiksplinternieuw park van maar liefst zeven hectare. Het volledig afgewerkte Zuidpark zal immers dit voorjaar nog opgeleverd worden. Aan de andere zijde van het museum wacht een al even knap uitzicht op de herontwikkelde Scheldekaaien. Mooiere locaties die grenzen aan groen (het Zuidpark), aan water (de Schelde), en aan een volledig nieuw stadsdeel (Nieuw Zuid) kan een architect zich moeilijk wensen."

Nabilla Ait Daoud, schepen van Cultuur van de stad Antwerpen: “Cultuurstad Antwerpen heeft niet alleen een rijke kunstgeschiedenis, maar ook een bruisende hedendaagse kunstscene, met het M HKA als belangrijke spil. Belangrijke Antwerpse kunstenaars zoals Panamarenko, Luc Tuymans en Anne-Mie Van Kerckhoven (AMVK) drukten hun stempel op de internationale kunstwereld. Hun sleutelwerken zijn te zien in de collectie van het M HKA. Een gloednieuw gebouw voor het M HKA zal een boost geven aan de hedendaagse beeldende kunst in de stad én de wereld.”

Volg het bouwproject op de website van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.