Twee schetsen van Beethoven aangekocht door de Vlaamse Gemeenschap 

De Vlaamse Gemeenschap heeft een handschrift met twee compositieschetsen van Ludwig van Beethoven verworven. Dat maakt de minister van Cultuur bekend. De schetsen waren gemaakt voor het laatste deel (Prestissimo) van de Pianosonate nr. 1 in f, (Op. 2 nr. 1). Door het handschrift te verwerven garandeert de Vlaamse Gemeenschap dat het voor de toekomst bewaard zal blijven en deel zal uitmaken van het cultureel erfgoed. Het werk zal worden opgenomen op de Topstukkenlijst. Die lijst bevat alle erkende zeldzame en onmisbare cultuurgoederen waarvoor speciale beschermingsmaatregelen gelden. 

Beethoven als vernieuwende kunstenaar 

Beethoven is in de eerste plaats bekend als componist van symfonieën en concerto’s maar zijn pianosonates waren zijn absolute meesterwerken. Op dat gebied heeft Beethoven namelijk de meest verregaande vernieuwingen gerealiseerd die fundamenteel waren voor de ontwikkeling van de negentiende-eeuwse muziek. Die paradigmawissel werd in 1795 ingeluid door de publicatie van de drie pianosonates (Op. 2) die een belangrijke rol speelden in Beethovens evolutie als componist. Het aangekochte handschrift bevat dus de schetsen van de allereerste ‘moderne pianosonate’ en is bijgevolg van uitzonderlijke betekenis voor de muziek- en cultuurgeschiedenis. Wereldwijd zijn er maar drie pagina’s met schetsen van Beethovens iconische eerste pianosonate bekend. Twee hebben betrekking op het eerste deel van de sonate en bevinden zich in bibliotheken in Wenen en Moskou. Het derde heeft als enige betrekking op de finale van de sonate en werd onlangs door de Vlaamse overheid verworven. Het handschrift is trouwens het enige bekende handschrift van Beethoven dat wordt bewaard in België. ​ 

Bron voor wetenschappelijk onderzoek 

Het manuscript is bij uitstek relevant voor onderzoek over Beethoven. Beethoven was namelijk de eerste componist bij wie het schetsen van muziekstukken een wezenlijk onderdeel van het compositieproces was. Bach, Mozart en Haydn hadden een nieuw stuk als het ware volledig in hun hoofd en schreven vervolgens de definitieve versie zonder haperingen of correcties in één vloeiende beweging op. Beethovens compositieproces had een grote impact op de (voor hem typische) diepzinnigheid van zijn muziek. Daardoor is het voor zowel de onderzoekers als de uitvoerders heel verhelderend om de schetsen grondig te bestuderen. De ‘Skizzenforschung’ (schetsenonderzoek) heeft zich zelfs ontwikkeld tot een aparte deeldiscipline binnen het onderzoek over Beethoven. 

De bewaarplaats en ontsluiting naar publiek 

De schetsen zullen in bewaring worden gegeven aan de Alamire Foundation, het Internationaal centrum voor de studie van Muziek in de Lage Landen. De Alamire Foundation zal ook instaan voor de ontsluiting en valorisatie van de schetsen. ​ ​ 

Daarnaast wordt samen met Beethovenstad Mechelen bekeken hoe het publiek op korte termijn kan kennismaken met dit topstuk. Het handschrift zal via een tijdelijke bruikleen ontsloten worden en zal een belangrijke rol spelen in het door stad Mechelen geplande Beethoven-project, dat zal voortvloeien uit Beethoven27. Ludwig van Beethoven had een link met Mechelen, zijn grootvader Louis van Beethoven werd er namelijk geboren, volgde er zijn muziekopleiding en startte er zijn muzikale carrière. ​ 

Minister van Cultuur: “Als minister van Cultuur ben ik verheugd dat we deze unieke documenten hebben kunnen verwerven. Op deze manier kunnen we de nalatenschap van Beethoven eren en bewaren voor toekomstige generaties. De handschriften laten Beethovens innovatieve geest zien, die een enorme impact heeft gehad op de muziekgeschiedenis. We bekijken hoe we het publiek op korte termijn kunnen laten kennismaken met dit topstuk.” 

Over de Topstukkenlijst 

Het Topstukkendecreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten met een bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis. 

Op basis van het decreet wordt een Topstukkenlijst van zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen opgesteld. Voor die beschermde voorwerpen gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen. Omdat aan het behoud van dit erfgoed groot belang wordt gehecht, is het ook mogelijk er restauratiesubsidies voor aan te vragen. 

Contact  

Heeft u vragen voor het kabinet van de Vlaamse minister van Cultuur? Neem dan contact op met woordvoerder Olivier Van Raemdonck via olivier.vanraemdonck@vlaanderen.be of 0470 99 91 01. ​ ​ 

Heeft u vragen voor het Departement Cultuur, Jeugd en Media? Neem dan contact op met Mattijs Deraedt, adjunct-woordvoerder van het Departement Cultuur, Jeugd en Media, via mattijs.deraedt@vlaanderen.be of 02 553 42 89. ​ ​